Thuỷ quyển. Một số nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước sông. Một số sông lớn trên Trái Đất

Xem: 1160
Thảo luận: 0

I. Thủy quyển
1. Khái niệm
Thủy quyển là lớp nước trên Trái Đất, bao gồm nước trong các biển, đại dương, nước trên lục địa và hơi nước trong khí quyển.
2. Tuần hoàn của nước trên Trái Đất
- Vòng tuần hoàn nhỏ: Nước biển và đại dương bốc hơi (do tác dụng của gió, nhiệt độ...) và ngưng tụ trên cao tạo thành mây, gây mưa ngay trên mặt biển và đại dương.
- Vòng tuần hoàn lớn: Nước bốc hơi ngoài mặt biển, đại dương và hình thành mây. Gió đưa mây vào đất liền và gây mưa tại đây. Một phần nước mưa tụ lại thành các dòng sông rồi chảy ra biển; một phần khác ngấm xuống đất thành nước ngầm, cuối cùng chảy ra sông suối rồi chảy ra biển.
II. Một số nhân tố ảnh hưởng tới chế độ nước sông
1. Chế độ mưa, băng tuyết, nước ngầm
- Miền khí hậu nóng hoặc nơi địa hình thấp của khu vực khí hậu ôn đới, thủy chế sông phụ thuộc vào chế độ mưa.
Ví dụ: Sông Hồng, mùa lũ (6-10) trùng với mùa mưa, mùa cạn trùng với mùa khô, ít mưa.
- Miền ôn đới lạnh và những sông bắt nguồn từ núi cao, thủy chế còn phụ thuộc vào lượng tuyết băng tan.
Ví dụ: Sông Ô bi, Lênítxây, Lêna khi mùa xuân đến nhiệt độ tăng làm băng tuyết tan, mực nước sông dâng.
- Ở các vùng đất đá bị thấm nước nhiều, nước ngầm đóng vai trò đáng kể trong điều hòa chế độ nước sông.
2. Địa thế, thực vật, hồ đầm

Thí nghiệm 1: Tìm hiểu ảnh hưởng của địa hình tới chế độ nước
- Bố trí thí nghiệm: Trường hợp 1: Độ dốc thấp; Trường hợp 2: Độ dốc cao.
- Cách tiến hành: Tiến hành đổ nước đồng thời vào đầu vào của hai chai nước. Đo lượng nước chảy ra ở đầu ra trong cùng một khoảng thời gian.
- Nhận xét:
+ Trong trường hợp độ dốc lớn => Lượng nước chảy ra cốc nhanh hơn và nhiều hơn.
Do độ dốc lớn làm cho lưu lượng dòng chảy mạnh nên trong cùng một khoảng thời gian lượng nước chảy ra sẽ nhanh hơn và nhiều hơn.
+ Trong trường hợp độ dốc nhỏ => Lượng nước chảy ra cốc chậm hơn và ít hơn.
Do độ dốc nhỏ làm cho lưu lượng dòng chảy thấp hơn nên trong cùng một khoảng thời gian lượng nước chảy ra sẽ chậm hơn và ít hơn.
Thí nghiệm 2: Tìm hiểu về vai trò của rừng trong điều tiết chế độ nước sông.
- Bố trí thí nghiệm: Dạng địa hình 1: Dạng địa hình đất trống, đồi trọc; Dạng địa hình 2: Dạng địa hình rừng.
- Cách tiến hành: Tiến hành 1 đổ lượng nước như nhau đồng thời lên hai dạng địa hình. Nhận xét lượng nước và màu sắc của nước chảy ra ở hai cốc phía dưới mô hình.
- Nhận xét:
+ Dạng địa hình 1: Lượng nước chảy ra cốc nhiều và nước trong cốc đục hơn.
+ Dạng đia hình 2: Lượng nước chảy ra cốc ít và nước trong cốc trong hơn.
Thí nghiệm 3: Tìm hiểu tác dụng của hồ đầm trong điều hòa chế độ nước sông.
- Bố trí thí nghiệm: Mô hình sông nối với hồ chứa nước.
- Cách tiến hành: Đổ 1 lượng nước vào sông. Nhận xét lượng nước chảy vào hồ và lượng nước chảy vào sông. Rút ra vai trò của hồ đầm đối với chế độ nước sông.
- Nhận xét:
Hồ đầm nối với sông có tác dụng điều hòa chế độ nước sông: mùa nước lên nước sông chảy vào hồ đầm; mùa nước cạn: từ hồ đầm chảy ra.

Kết luận:
- Địa thế: Nơi nào có độ dốc lớn, nước sông chảy mạnh, lũ lên nhanh; còn nơi nào bằng phẳng thì nước chảy chậm, lũ lên chậm và kéo dài.
- Thực vật: Lớp phủ thực vật phát triển mạnh có tác dụng điều hòa dòng chảy sông ngòi, giảm lũ lụt; lớp phủ thực vật bị phá hủy làm cho chế độ dòng chảy thất thường, tốc độ dòng chảy nhanh, dễ xảy ra lũ lụt.
- Hồ đầm nối với sông có tác dụng điều hòa chế độ nước sông: mùa nước lên nước sông chảy vào hồ đầm; mùa nước cạn: từ hồ đầm chảy ra.
III. Một số sông lớn trên Trái Đất
- Sông Nin: Từ hồ Victoria, đổ ra Địa Trung Hải, chảy qua xích đạo, cận xích đạo, cận nhiệt châu Phi, diện tích lưu vực 2.881.000 km2 dài 6.685 km, nguồn cung cấp nước chính (nước mưa, nước ngầm).
- Sông Amadôn: Từ dãy Anđet đổ ra Đại Tây Dương, chảy qua xích đạo châu Mĩ, lưu vực 7.170.000 km2 dài 6.437 km, nguồn cung cấp chính (nước mưa, nước ngầm).
- Sông Lênítxây: dãy Xaian đổ ra biển ca ra thuộc Bắc Băng Dương chảy qua ôn đới lạnh châu Á, diện tích lưu vực 2.580.000 km, dài 4.102, nguồn cung cấp (băng tuyết tan, mưa).

Thông tin bài học

Bài nói về khái niệm thủy quyển, các vòng tuần hoàn nước trên Trái Đất và các nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước sông