Ánh sáng trắng và ánh sáng màu

Xem: 811
Thảo luận: 0

Ngày soạn:
Ngày dạy:

Tiết 59 – Bài 52:   ÁNH SÁNG TRẮNG VÀ ÁNH SÁNG MÀU

     I. Mục tiêu:
     1. Kiến thức:
         - Ôn lại kiến thức về nguồn sáng.
         - Nêu được ví dụ về nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu.
         - Nêu được cách tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu.
         - Giải thích được sự tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu trong một số ứng dụng thực tế.
     2. Kĩ năng:
          - Rèn kĩ năng thiết kế thí nghiệm để tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu.
     3. Thái độ:
          - Say mê nghiên cứu hiện tượng ánh sáng được ứng dụng trong thực tế.
- Sử dụng ánh sáng mặt trời trong sinh hoạt góp phần tiết kiệm năng lượng, bảo vệ mắt, bảo vệ môi trường
     4.Năng lực: Rèn luyện năng lực tự học, hợp tác và giải quyết vấn đề, ngôn ngữ....
II. Chuẩn bị:
1.Giáo viên:
- Một bộ các tấm lọc màu: Đỏ, xanh.
- Đèn pin phát ra ánh sáng trắng, đèn nháy, đèn laze, bình nhựa trong chứa nước màu, một đèn dây tóc có chụp bên ngoài là các tấm lọc màu.
2. Học sinh:
- Ôn tập kiến thức về nguồn sáng ở lớp 7.
- Tìm hiểu các nguồn sáng và ghi tên vào phiếu học tập số 1.
- Tìm hiểu màu sắc của ánh sáng, ứng dụng của ánh sáng trong thực tế.
- Vài miếng giấy bóng kính màu, các chai nước màu….
- 1 số nguồn phát ra ánh sáng màu như: đèn LED; đèn laze…
- 1 đèn phát ánh sáng trắng như: đèn sợi đốt, đèn pin, 1 bộ tấm lọc màu.
- Phiếu học tập số 2 theo mẫu đã hướng dẫn ở tiết trước.
III . Phương pháp : Quan sát, thực nghiệm, vấn đáp, hoạt động nhóm, áp dụng thành tố tích cực của mô hình trường học mới, bàn tay nặn bột…
III. KẾ HOẠCH DẠY HỌC
1. Ổn định lớp: 1 phút
- Kiểm tra sĩ số.
2. Tổ chức các hoạt động học tập

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG ( 2 phút ) Mục đích: Làm nảy sinh vấn đề cần nghiên cứu trong bài học: Nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu? Cách tạo ra ánh sáng màu? Phương thức: Hoạt động cá nhân. Sản phẩm: Nêu được màu sắc của ánh sáng trong thực tế.
Hướng dẫn của GV	Hoạt động của HS
? Ở lớp 7 các em đã được học về ánh sáng, trong cuộc sống các em nhìn thấy ánh sáng có những màu gì ?.	HS :Em nhìn thấy ánh sáng có màu Xanh, Đỏ, Vàng, Trắng….. HS : chú ý nghe giảng
GV : ? Các ánh sáng mà các em quan sát được phát ra từ những nguồn sáng nào?	HS : Ánh sáng trắng phát ra từ bóng đèn dây tóc lúc đang sáng, mặt trời, ….. Ánh sáng màu phát ra từ đèn LED,đèn tín hiệu giao thông, đèn trang trí…
Có thể tạo ra ánh sáng màu bằng cách nào ?	HS có thể chưa trả lời được câu hỏi này ( Nảy sinh vấn đề cần nghiên cứu).
ĐVĐ: Để trả lời câu hỏi đó thầy và các em cùng nghiên cứu bài học hôm nay – GV ghi đầu bài lên bảng : Tiết 59. Ánh sáng trắng và ánh sáng màu. GV giới thiệu nội dung bài học.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC ( 30 phút ) Mục đích: 1. Kiến thức: - Ôn lại kiến thức về nguồn sáng. - Nêu được ví dụ về nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu. - Nêu được cách tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu. - Giải thích được sự tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu trong một số ứng dụng thực tế. 2. Kĩ năng: - Rèn kĩ năng thiết kế thí nghiệm để tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu. 3. Thái độ: - Say mê nghiên cứu hiện tượng ánh sáng được ứng dụng trong thực tế. - Sử dụng ánh sáng mặt trời trong sinh hoạt góp phần tiết kiệm năng lượng, bảo vệ mắt, bảo vệ môi trường 4.Năng lực: Rèn luyện năng lực tự học, hợp tác và giải quyết vấn đề, ngôn ngữ.... 5. Phẩm chất: Tự tin, trung thực, có trách nhiệm với môi trường sống, chấp hành kỷ luật… Phương thức: Hđ cá nhân, hoạt động cặp đôi, hoạt động nhóm, hđ chung cả lớp. Sản phẩm: - Hoàn thành phiếu học tập số 1 - Nêu được nguồn phát ánh sáng trắng, nguồn phát ánh sáng màu. - Nêu được một số ứng dụng của ánh sáng và biết liên hệ với bản thân trong các hoạt động hàng ngày. - Hoàn thành phiếu học tập số 2; từ đó rút ra kết luận về màu của ánh sáng thu được khi chiếu ánh sáng trắng, ánh sáng màu qua các tấm lọc màu và cách tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu.
Hướng dẫn của GV	Hoạt động của HS
I. Nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu.	I. Nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu.
GV : Sau đây các nhóm báo cáo kết quả chuẩn bị ở nhà dưới sự điều hành của bạn lớp trưởng, xin mời bạn lớp trưởng.	* Lớp trưởng điều hành phần báo cáo và thảo luận của các nhóm: Dự kiến nội dung báo cáo, thảo luận của các nhóm : - Đại diện các nhóm báo cáo các nguồn sáng mà nhóm mình tìm hiểu. - Lớp thảo luận một số kiến thức liên quan đến nguồn sáng, nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu. * Sau phần thảo luận lớp trưởng tổng hợp và báo cáo lại với thầy giáo kết quả tìm hiểu của cả lớp về nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu.
GV : Nhận xét đánh giá chung phần chuẩn bị ở nhà và phần thảo luận của cả lớp. GV chốt lại kiến thức: Các em ạ các vật phát ra ánh sáng trắng gọi là nguồn phát ánh sáng trắng. Các vật phát ra ánh sáng màu gọi là nguồn phát ánh sáng màu. GV chiếu ánh sáng mặt trời lúc bình minh và hoàng hôn và thông báo : Ta nhìn thấy ánh sáng mặt trời lúc bình minh và hoàng hôn không phải là ánh sáng trắng. GV : ? Có bạn nào giúp bạn trả lời câu hỏi này không ? GV gọi học sinh khác nhận xét. GV nhận xét chung ? Các em hãy nêu những lợi ích của ánh sáng trắng và ánh sáng màu trong đời sống ? GV kết hợp Chiếu 1 số hình ảnh trực quan sử dụng ánh sáng mặt trời cho học sinh quan sát GV nói : Ánh sáng trắng và ánh sáng màu có rất nhiều lợi ích và các lợi ích này chúng ta sẽ tiếp tục nghiên cứu kĩ hơn ở các bài học sau. GV chiếu video về ô nhiễm ánh sáng GV chốt : Qua video chúng ta thấy việc quá lạm dụng ánh sáng màu sẽ gây những hậu quá không tốt. GV ? Hàng ngày các em đã làm gì để sử dụng ánh sáng cho hợp lý và hiệu quả ? GV gọi học sinh khác nhận xét. GV nhận xét chung	Dự kiến học sinh thắc mắc : Tại sao ánh sáng mặt trời lúc bình minh và hoàng hôn ta nhìn thấy lại không phải là ánh sáng trắng ? Dự kiến câu trả lời : Bầu khí quyển của trái đất có chứa nhiều hạt nhỏ như bụi, tro, phấn hoa, các chất khí và hơi nước, những thành phần này trong khí quyển sẽ phản xạ và tán xạ ánh sáng mặt trời theo các hướng khác nhau trước khi đến mắt ta. Do vậy ánh sáng mặt trời lúc bình minh ta thấy có màu đỏ, lúc hoàng hôn ta thấy có màu da cam. Dự kiến học sinh trả lời : - Ánh sáng trắng có những lợi ích : Giúp con người học tập và làm việc hiệu quả. Ánh sáng mặt trời vào buổi sáng giúp tổng hợp VitaminD…. - Ánh sáng màu trong đèn tín hiệu giao thông ; Dùng đèn LED phát ra ánh sáng màu để trang trí và tạo điểm nhấn ví dụ như : đèn trang trí, biển quảng cáo ….. HS : Chú ‎ý quan sát. HS : Theo dõi video Dự kiến câu trả lời : - Em sử dụng ánh sáng trắng trong học tập bằng cách tận dụng ánh sáng mặt trời hoặc sử dụng bóng đèn sợi đốt có công suất phù hợp. - Không nên xem tivi, sử dụng máy tính, điện thoại trong thời gian quá lâu.
GV: Ở phần I ta đã biết muốn có ánh sáng trắng ta dùng nguồn phát ánh sáng trắng. Muốn có ánh sáng màu ta dùng nguồn phát ánh sáng màu. Vậy còn có cách nào để tạo ra ánh sáng màu ? Thầy và các em cùng nghiên cứu phần II – GV ghi bảng.
II.Tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu. GV giới thiệu về tấm lọc màu : GV giới thiệu 3 tấm lọc mầu và thông báo : Những vật cho ánh sáng truyền qua và có màu được coi là các tấm lọc màu. GV cho HS quan sát tấm lọc màu GV đưa một bình nước thủy tinh, bên trong chứa nước màu cho học sinh quan sát ? Đây có phải là tấm lọc màu không ? Vì sao ? ? Trong số dụng cụ mà thầy dặn các em chuẩn bị, dụng cụ nào được coi là tấm lọc màu ? Tình huống xuất phát: Giáo viên yêu cầu học sinh quan sát ánh sáng phát ra từ bóng đèn ( GV bật bóng đèn ) GV ? Ánh sáng từ đèn phát ra có những màu gì ? ? Em có thắc mắc gì qua hình ảnh quan sát được ? ? Bạn nào có thể giúp bạn trả lời câu hỏi này ? GV : Để kiểm tra xem quan điểm nào đúng ta làm như thế nào ? GV : Mở vỏ bên ngoài ra để học sinh quan sát GV ( Hỏi HS nêu ra quan điểm bên trong có nhiều bóng đèn phát ra ánh sáng các màu như ta nhìn thấy): Quan điểm của em thế nào ? GV nói :Quan điểm của em chưa phù hợp trong tình huống này GV : Từ quan điểm còn lại các em hãy nêu lên giả thuyết tạo ánh sáng màu bằng cách nào ? GV :Ta có giả thuyết thứ nhất GV ghi bảng nháp : Tạo ra ánh sáng màu : Chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu GV ?: Vậy theo các em ta có giả thuyết nào nữa? GV ghi bảng nháp : Tạo ra ánh sáng màu : Chiếu chùm sáng màu qua tấm lọc màu GV nói : Một trong những cách để kiểm tra giả thuyết là làm thí nghiệm. Bây giờ các nhóm hãy thảo luận nêu phương án tiến hành kiểm tra các giả thuyết trên. GV yêu cầu đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận. ? Các em còn vấn đề gì cần trao đổi không ? Các nhóm có ý kiến gì thắc mắc nữa không ? GV kiểm tra và thống nhất phương án làm thí nghiệm của các nhóm. GV lưu ý : -Khi làm thí nghiệm nhóm trưởng phân công rõ nhiệm vụ cho các bạn trong nhóm. - Bố trí xong thí nghiệm các em mới được bật nguồn sáng và quan sát màu thu được trên màn chắn. - Sau mỗi bước tiến hành thí nghiệm các em ghi kết quả quan sát được vào bảng nhóm - Làm xong thí nghiệm các em thu dọn dụng cụ cẩn thận. GV : Các nhóm kiểm tra lại dụng cụ rồi tiến hành thí nghiệm theo phương án của nhóm đã đề ra. GV Theo dõi và trợ giúp các nhóm ( nếu cần ). Gv yêu cầu đại diện các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm và đối chiếu với dự đoán. ? Em hãy nhận xét về màu của ánh sáng thu được khi chiếu ánh sáng trắng và ánh sáng màu qua tấm lọc màu ? GV nói : Làm các thí nghiệm tương tự người ta cũng thu được kết quả như trên. GV ? Vậy ta rút ra được kết luận gì ? GV chiếu kết luận sách giáo khoa trang 138. GV nhấn mạnh : - Chiếu ánh sáng màu qua tấm lọc cùng màu ta sẽ được ánh sáng vẫn có màu đó vì tấm lọc màu nào thì hấp thụ ít ánh sáng có màu đó. - Chiếu ánh sáng màu qua tấm lọc khác màu sẽ không được ánh sáng có màu đó nữa vì tấm lọc màu hấp thụ nhiều ánh sáng có màu khác. - GV yêu cầu học sinh đối chiếu với giả thuyết ban đầu và cho biết : Để tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu ta làm như thế nào ? ? Tại sao không chiếu ánh sáng màu qua tấm lọc màu ? GV treo lại bảng kết quả thí nghiệm kết hợp với phần trình chiếu kết luận ? Hãy dùng kiến thức vừa học để giải thích kết quả của các thí nghiệm này ? ( GV yêu cầu học sinh trả lời tách ra từng ý )	II.Tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu. HS : Nghe và quan sát HS : Đó là tấm lọc màu vì nó có màu và cho ánh sáng truyền qua. HS trả lời và cho cả lớp quan sát : Miếng giấy bóng kính, chai nước màu... HS : quan sát HS trả lời : Ánh sáng từ đèn phát ra có màu xanh và đỏ. HS bộc lộ qua điểm ban đầu Dự kiến học sinh hỏi : ? Em có thắc mắc người ta tạo ra ánh sáng các màu đó bằng cách nào ? Dự kiến học sinh trả lời : - Bên trong có nhiều bóng đèn phát ra ánh sáng các màu như ta nhìn thấy. - Bên trong là nguồn phát ánh sáng trắng, còn ánh sáng màu em nhìn thấy là do các tấm lọc màu xung quanh đèn tạo ra. Dự kiến học sinh trả lời : Theo em thầy tháo vỏ bên ngoài ra xem bóng đèn bên trong HS : tự nhận xét quan điểm của mình HS : Tạo ra ánh sáng màu : Chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu Dự kiến có 1 học sinh thắc mắc : Nếu ta chiếu chùm sáng màu qua tấm lọc màu thì sao ? HS : Tạo ra ánh sáng màu : Chiếu chùm sáng màu qua tấm lọc màu HS các nhóm thảo luận nêu phương án làm thí nghiệm. Đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận Câu hỏi mong muốn : Câu hỏi 1 : Các bạn làm như thế nào để quan sát màu của chùm sáng thu được ? Dự kiến câu trả lời : Mình dùng màn chắn ( hoặc tấm bìa trắng) để thu chùm sáng qua tấm lọc màu. Câu hỏi 2 : Khi làm thí nghiệm bạn cần lưu ý điều gì ? Dự kiến câu trả lời : - Không để tia laze chiếu trực tiếp vào mắt. - Khi dùng nguồn điện phải chú ý đảm bảo an toàn điện. …. Các nhóm tiến hành làm thí nghiệm Đại diện các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm và đối chiếu với dự đoán của nhóm mình. Dự kiến trả lời : Chiếu ánh sáng trắng qua tấm lọc màu ta sẽ được ánh sáng có màu của tấm lọc. Chiếu ánh sáng màu qua tấm lọc cùng màu ta sẽ được ánh sáng vẫn có màu đó. Chiếu ánh sáng màu qua tấm lọc khác màu sẽ không được ánh sáng có màu đó nữa. Dự kiến trả lời : Như kết luận sách giáo khoa trang 138 Một học sinh đọc kết luận sách giáo khoa trang 138. HS : Đối chiếu với giả thuyết Dự kiến câu trả lời : Để tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu ta có thể chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu. Câu trả lời mong muốn : Ta không chiếu ánh sáng màu qua tấm lọc màu vì ánh sáng màu này khó truyền qua tấm lọc màu khác. Câu trả lời mong muốn : * Khi chiếu ánh sáng màu đỏ qua tấm lọc màu đỏ ta được ánh sáng có màu đỏ vì : Tấm lọc màu đỏ hấp thụ ít ánh sáng đỏ, nên chùm sáng đỏ đi qua được tấm lọc màu đỏ. * Khi chiếu ánh màu đỏ qua tấm lọc màu xanh sẽ không được ánh sáng có màu đỏ nữa vì : Tấm lọc màu xanh hấp thụ mạnh các ánh sáng màu không phải là màu xanh, nên ánh sáng đỏ không đi qua tấm lọc màu xanh và ta thấy tối. * Khi chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu đỏ ta thu được chùm sáng có màu đỏ. Vì trong chùm sáng trắng có ánh sáng màu đỏ, tấm lọc màu đỏ cho ánh sáng màu đỏ đi qua.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP, VẬN DỤNG ( 7 phút ) Mục đích: - Sử dụng được kiến thức vật lí để trả lời một số câu hỏi, bài tập và tình huống thực tế. - Vận dụng kiến thức liên môn ( Mỹ thuật). - Phát triển năng lực hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, sáng tạo; phẩm chất tự tin … Phương thức: HĐ cá nhân, cặp đôi… Sản phẩm: - Trả lời câu C3, 4. - Sơ đồ tư duy tóm tắt kiến thức bài học.
III. Vận dụng: - GV cho học sinh xem 1 đèn báo rẽ của xe máy - GV yêu cầu HS hoạt động cặp đôi tìm hiểu : Ánh sáng đỏ, vàng ở các đèn sau và đèn báo rẽ của xe máy được tạo ra như thế nào ? - GV yêu cầu đại diện một cặp đôi báo cáo kết quả thảo luận. - Gv mời HS khác nhận xét, bổ xung (nếu có) và đánh giá cho điểm. GV? Một bể nước nhỏ ( như bể cá cảnh ) có các thành bên trong suốt đựng nước pha mực đỏ có thể dùng như dụng cụ nào ở trên? - GV? Nêu kiến thức cơ bản cần ghi nhớ trong bài học? - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân vẽ bản đồ tư duy thể hiện các kiến thức cơ bản của bài học . - GV nhận xét đánh giá một vài sản phẩm, nhận xét chung; yêu cầu học sinh về nhà tiếp tục hoàn thiện.	III. Vận dụng: - Học sinh quan sát đèn báo rẽ của xe máy. - HS hoạt động cặp đôi trả lời . Câu trả lời mong muốn : Ánh sáng đỏ, vàng ở các đèn sau và đèn báo rẽ của xe máy được tạo ra bằng cách chiếu ánh sáng trắng qua vỏ nhựa trong có màu đỏ, vàng. Các vỏ nhựa này đóng vai trò như các tấm lọc màu. - 1HS khác nhận xét, bổ xung (nếu có) và đánh giá cho điểm. - HS suy nghĩ trả lời Câu trả lời mong muốn : Một bể nhỏ có thành trong suốt đựng nước màu, có thề coi là một tấm lọc màu. - 1 HS trả lời ( nội dung ghi nhớ/ SGK/138). - HS hoạt động cá nhân vẽ sơ đồ tư duy.
D. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG – HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ ( 5 phút ) Mục đích: - Tìm hiểu được một số thông tin về ánh sáng trắng, ánh sáng màu, tác dụng và tác hại của ánh sáng. - Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường, ‎ thức tiết kiệm. - Phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu, tư duy logic. - Phát triển năng lực hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, sáng tạo; phẩm chất tự tin, yêu khoa học … Phương thức: HĐ cá nhân ở lớp, ở nhà kết hợp với phụ huynh Sản phẩm:
GV ? Muốn có ánh sáng trắng và ánh sáng màu ta làm thế nào ? GV mở rộng : Để biết thêm các cách tạo ra ánh sáng trắng và ánh sáng màu về nhà các em đọc và tìm hiểu thêm ở bài 54 – Sự trộn các ánh sáng màu – trang 132/SGK	Câu trả lời mong muốn : + Muốn có ánh sáng trắng ta dùng nguồn phát ánh sáng trắng : Mặt trời, đèn dây tóc… + Muốn có ánh sáng màu ta dùng nguồn phát ánh sáng màu như Đèn LED, bút Laze, đèn ống…hoặc dùng các tấm lọc màu để tạo ra ánh sáng màu bằng cách chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu.

* Hướng dẫn về nhà
   - Học thuộc ghi nhớ, hoàn thành các câu C1 đến C4 vào vở bài tập.
   - Nêu được ví dụ về các nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ra ánh sáng màu
   - Biết cách tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu.
   - Đọc phần “có thể em chưa biết” / 138 (sgk)
   - Làm các bài tập từ bài 52.3 " 52.6 (SBT/ 60)
   - Nghiên cứu hiện tượng “ Cầu vồng sau cơn mưa ’’, mỗi nhóm chuẩn bị 1 đĩa CD, các tấm lọc màu và nghiên cứu trước bài: Sự phân tích ánh sáng trắng.

Thông tin bài học

Kiến thức: - Ôn lại kiến thức về nguồn sáng. - Nêu được ví dụ về nguồn phát ánh sáng trắng và nguồn phát ánh sáng màu. - Nêu được cách tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu. - Giải thích được sự tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu trong một số ứng