. Nghe đọc đoạn trích Tức nước vỡ bờ

👉 Mời bạn cùng lắng nghe và cảm nhận giá trị hiện thực, nhân đạo sâu sắc qua đoạn trích nổi tiếng trong tiểu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố.

2. Tác giả Ngô Tất Tố

• Ngô Tất Tố (1893 – 1954) quê ở làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, Hà Nội). Ông sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo gắn bó với ruộng đồng.

• Là một học giả, nhà báo, nhà văn hiện thực xuất sắc. Ở lĩnh vực nghiên cứu, ông có nhiều công trình về triết học, văn học cổ. Trong báo chí, ông mạnh dạn lên tiếng bảo vệ quyền lợi dân nghèo. Trong văn chương, Ngô Tất Tố để lại dấu ấn với những tác phẩm phơi bày hiện thực làng quê Việt Nam trước Cách mạng.

• Sau Cách mạng tháng Tám, ông tiếp tục tham gia hoạt động văn nghệ, phục vụ kháng chiến chống Pháp.

• Năm 1996, Ngô Tất Tố được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.

• Tác phẩm tiêu biểu: Tắt đèn (1939), Lều chõng (1940), Việc làng (1940), Tập án cái đình (1939), Trời hửng (1946), Đóng góp (1956)…

3. Giới thiệu đoạn trích Tức nước vỡ bờ

3.1 Hoàn cảnh sáng tác

Tắt đèn là tác phẩm hiện thực xuất sắc, phản ánh sâu sắc đời sống nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Đoạn trích Tức nước vỡ bờ nằm trong chương XVIII của tiểu thuyết, nhan đề do người biên soạn SGK đặt.

3.2 Bố cục

• Phần 1: Cảnh chị Dậu chăm sóc chồng sau khi bị bọn cai lệ hành hạ.

• Phần 2: Cai lệ và người nhà lí trưởng đến bắt sưu, dẫn đến sự phản kháng quyết liệt của chị Dậu.

3.3 Tóm tắt nội dung

Gia cảnh nghèo khó, anh Dậu bị bắt trói vì thiếu sưu. Để cứu chồng, chị Dậu buộc phải bán con gái đầu lòng là bé Tí cho Nghị Quế để lấy tiền nộp thuế. Khi anh Dậu được trả về nhà trong tình trạng ốm nặng, chị Dậu chăm sóc chồng bằng bát cháo nóng. Nhưng ngay lúc ấy, cai lệ và người nhà lí trưởng ập đến, đòi suất sưu vô lý của người em chồng đã mất. Trước sự tàn nhẫn và hành động ngang ngược của chúng, chị Dậu từ nhẫn nhịn chuyển sang phản kháng dữ dội, bảo vệ chồng đến cùng.

👉 Xem thêm: [Tóm tắt đoạn trích Tức nước vỡ bờ]

3.4 Ý nghĩa nhan đề

• “Tức nước vỡ bờ” là thành ngữ dân gian, chỉ sự chịu đựng có giới hạn: khi bị áp bức quá mức, con người buộc phải vùng lên phản kháng.

• Ngô Tất Tố đã mượn hình ảnh quen thuộc này để khẳng định sức mạnh tiềm ẩn của người nông dân khi bị dồn vào đường cùng.

👉 Xem thêm: [Ý nghĩa nhan đề Tức nước vỡ bờ]

3.5 Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Nội dung:

  • Tố cáo xã hội phong kiến thối nát, tàn bạo với người nông dân.

  • Khắc họa hình ảnh chị Dậu – người phụ nữ giàu tình yêu thương, kiên cường, sẵn sàng đấu tranh để bảo vệ gia đình.

• Nghệ thuật:

  • Xây dựng tình huống kịch tính, căng thẳng.

  • Nghệ thuật khắc họa nhân vật chân thực, sinh động.

  • Ngôn ngữ gần gũi, giàu tính khẩu ngữ, phản ánh đời sống làng quê.

3.6 Gợi ý mở bài – kết bài

• Mở bài: Tắt đèn là kiệt tác hiện thực của Ngô Tất Tố. Trong đó, đoạn trích Tức nước vỡ bờ tiêu biểu cho tinh thần phản kháng mãnh liệt của người nông dân Việt Nam.

• Kết bài: Đoạn trích không chỉ tố cáo xã hội bất công mà còn ngợi ca sức sống mạnh mẽ, phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ nông dân – tiêu biểu là chị Dậu.

4. Dàn ý phân tích đoạn trích Tức nước vỡ bờ

Mở bài

• Giới thiệu tác giả Ngô Tất Tố, tác phẩm Tắt đèn.

• Nêu vị trí, giá trị của đoạn trích Tức nước vỡ bờ.

Thân bài

a. Cảnh chị Dậu chăm sóc chồng

• Hoàn cảnh: nghèo khó, chồng bị đánh trói, con gái bị bán.

• Hành động: ân cần nấu cháo, dịu dàng chăm sóc.
  → Thể hiện tình thương yêu, đức hy sinh của người vợ, người mẹ.

b. Cảnh cai lệ và người nhà lí trưởng bắt sưu

• Thái độ cai lệ: thô bạo, hung hãn, vô nhân tính.

• Ban đầu chị Dậu nhẫn nhịn, van xin.

• Khi chúng định đánh chồng, chị vùng dậy phản kháng dữ dội: xô ngã cai lệ, đánh ngã người nhà lí trưởng.
  → Sự chuyển biến từ yếu đuối sang mạnh mẽ, thể hiện tinh thần phản kháng mãnh liệt của người phụ nữ nông dân.

Kết bài

• Khẳng định giá trị hiện thực và nhân đạo của đoạn trích.

• Hình tượng chị Dậu tiêu biểu cho sức mạnh tiềm ẩn của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng.

5. Văn bản đoạn trích Tức nước vỡ bờ

Mở đầu tác phẩm là không khí căng thẳng, ngột ngạt của một làng quê trong những ngày sưu thuế. Tiếng trống mõ, tù và inh ỏi, tiếng thét lác, đánh đập, tiếng kêu khóc vang lên như trong một cuộc săn người. Gia đình chị Dậu thuộc loại “nhất nhì trong hạng cùng đinh” nên mấy hôm nay chị phải chạy vạy ngược xuôi để có tiền nộp suất sưu cho anh Dậu. Anh Dậu đang ốm cũng bị bọn tay sai xông đến đánh trói, lôi ra đình cùm kẹp. Chị đành phải rứt ruột đem cái Tí, đứa con gái đầu lòng 7 tuổi, bán cho lão Nghị Quế bên thôn Đoài. Ngờ đâu chị lại còn buộc phải nộp cả suất sưu của người em chồng đã chết từ năm ngoái! Thật là cùng đường. Giữa đình làng, tiếng kêu uất ức của chị vang lên thảm thiết. Đêm hôm ấy, người ta cõng anh Dậu rũ rượi như một xác chết ở ngoài đình về trả cho chị. Gọi mãi anh không tỉnh, chị vô cùng hoảng sợ, đau đớn. May sao, nhờ bà con xung quanh xúm đến cứu giúp, anh Dậu đã từ từ mở mắt. Một bà lão hàng xóm ái ngại cảnh cả nhà chị nhịn đói suốt từ hôm qua, mang đến cho chị bát gạo để nấu cháo…)

Cháo chín, chị Dậu bắc mang ra giữa nhà, ngả mâm bát múc ra la liệt. Rồi chị lấy quạt cho chóng nguội.

Tiếng trống và tiếng tù và đã thủng thẳng đua nhau từ phía đầu làng đến đình.

Tiếng chó sủa vang các xóm.

Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:

– Bác trai đã khá rồi chứ?

– Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.

– Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

– Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.

– Thế thì phải giục anh ấy ăn mau đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy!

Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.

Cháo đã hơi nguội.

Thằng Dần vục đầu vừa thổi vừa húp soàn soạt. Chị Dậu rón rén bưng một bát lớn đến chỗ chồng nằm :

– Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.

Rồi chị đón lấy cái Tỉu và ngồi xuống đó như có ý chờ xem chồng chị ăn có ngon miệng hay không.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ :

– Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau!

Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì. Người nhà lí trưởng cười một cách mỉa mai :

– Anh ta lại sắp phải gió như đêm qua đấy !

Rồi hắn chỉ luôn vào mặt chị Dậu :

– Chị khất tiền sưu đến chiều mai phải không ? Đấy ! Chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kêu với quan cho ! Chứ ông lí tối thì không có quyền dám cho chị khất một giờ nào nữa !

Chị Dậu run run :

– Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất sưu của chú nó nữa, nên mới lôi thôi như thế, Chứ cháu có dám bỏ bẽ tiễn sưu của nhà nước đâu ? Hai ông làm phúc nói với ông lí cho cháu khất…

Cai lệ không để cho chị được nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát :

– Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất !

Chị Dậu vẫn thiết tha :

– Khốn nạn ! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông trông lại !

Cai lệ vẫn giọng hầm hè :

– Nếu không có tiền nộp sưu cho ông bây giờ, thì ông sẽ dỡ cả nhà mày đi, chửi mắng thôi à !

Rồi hắn quay ra bảo anh người nhà lí trưởng :

– Không hơi đâu mà nói với nó, trói cổ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia !

Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.

Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn :

– Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho !

– Tha này ! Tha này !

Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.

Hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại :

– Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ !

Cai lệ tát vào mặt chị một cái đánh bốp, rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.

Chị Dậu nghiên hai hàm răng :

– Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem !

Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khoẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.

Người nhà lí trưởng sấn sổ bước đến giơ gậy chực đánh chị Dậu. Nhanh như cắt, chị Dậu nắm ngay được gậy của hắn. Hai người giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau. Hai đứa trẻ con kêu khóc om sòm. Kết сис, anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.

Anh Dậu sợ quá muốn dậy can vợ, nhưng mệt lắm, ngồi lên lại nằm xuống vừa run vừa kêu :

– U nó không được thế ! Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội.

Chị Dậu vẫn chưa nguôi cơn giận :

– Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi không chịu được…
Xem thêm tại: https://loigiaihay.com/van-ban-tuc-nuoc-vo-bo-a124701.html